Een aanpak van onderop
De Gasthuisplaats verdient een nieuwe aanpak, een nieuw plan. Als één ding voor ons na een jaar gesprekken en overleg duidelijk is bij de Gasthuisplaats, is het dat een ontwikkelingsproces voor nieuwe (bouw)plannen alleen maar kan slagen wanneer dat proces van onderaf aan georganiseerd wordt. Wij menen dat alle betrokkenen bij de Gasthuisplaats hier van meet af aan geïnvolveerd moeten zijn en dat toekomstige gebruikers, bewoners en bedrijven daarin een serieuze positie verdienen. Een participatief proces biedt hier unieke kansen voor deze unieke locatie.

Alleen fijnmazige invullingen, die passen bij de perceelsgewijze context van de historisch binnenstad zijn in onze ogen geschikt voor de Gasthuisplaats. Wij willen daarmee de Gasthuisplaats haar statuur als één van de meest historische plaatsen in Delft teruggeven. Bij deze invulling zullen we ons binden aan een onafhankelijk kwaliteitsteam.

De nieuwe Gasthuisplaats zal vanwege zijn historisch belang een herkenbare groene publieke functie krijgen en openbaar toegankelijk blijven. We koesteren en respecteren de bestaande stedelijke functies, zoals het hotel, het Cultuurlab, de Synagoge en de Zuster, we versterken ze en nemen ze mee in de planvorming.

In de nieuwe plannen voor de Gasthuisplaats zal alleen ruimte opgenomen worden voor een beperkt aantal parkeerplaatsen, die alleen aan de nieuwe functie(s) gelieerd zijn. We maken dus geen ondergrondse parkeeroplossingen en -kelders ter plaatse van de begraafplaats. De grond met de skeletten laten we met rust.

Waarom doen we dit zo?
Al meer dan 30 jaar worden er plannen gemaakt voor een invulling van de Gasthuisplaats. Zonder succes. Dat komt omdat een binnenstedelijke opgave zoals deze uitermate complex is; met name door het grote aantal spelers en betrokkenen bij de Gasthuisplaats. Een klassieke aanpak van planontwikkeling met een door deskundigen achter het bureau opgesteld programma en een conventionele aanbestedingsprocedure zal ook leiden tot onnodig geharrewar, vertraging en mindere kwaliteit.

We weten dat ondergronds parkeren juist door de archeologische omstandigheden zeer kostbaar en daarmee vrijwel onhaalbaar is. Bovengronds parkeren op grote schaal leidt echter evenmin tot een aantrekkelijk gebied. Deze eisen combineren op een verantwoorde wijze is erg ingewikkeld.

De ontwikkeling van de Gasthuisplaats zoals ons voor ogen staat, levert een bijdrage aan de verduurzaming en groene kansen voor de binnenstad van Delft. We geven invulling aan de wens van de gemeente uit de Woonvisie 2016 om “een goed woongenot en in een mix van voorzieningen en doelgroepen” te realiseren.

Het Bestemmingsplan 2012 voorziet in realisatie van een beperkt aantal woningen op deze plek. Daarmee is dit een relatief klein plan, echter complex en met groot belang voor de stad én met veel belanghebbenden met (soms) tegenstrijdige belangen. De naar ons idee vnl. in koopsector en in (Collectief) Particulier Opdrachtgeverschap toe te voegen woningen bieden een mogelijkheid om kenniswerkers aan Delft te binden én leveren een bijdrage aan de gewenste verbetering van de eigendomsverhoudingen in de woningvoorraad.

Feiten
De Gasthuisplaats is een zéér tot de verbeelding sprekende locatie, het is ook zo’n historisch beladen plaats: het oudste ziekenhuis van Nederland heeft er gestaan. In de ondergrond zijn daarvan belangrijke resten aanwezig, met name ter plaatse van de vroegere begraafplaats. Er liggen wellicht nog zo’n 1.000 skeletten. Dat maakt het ingewikkeld: je kan niet overal bouwen zonder nader archeologisch onderzoek te doen.

De voormalige stadsbouwmeester Wytze Patijn kenmerkte de Delftse binnenstad -terecht- als “een Hollandse 17e eeuwse stad die in nationaal en internationaal opzicht uniek is”. En daarin is deze plek al 50 jaar een dissonant.

De nieuwe Omgevingswet, ingaande in 2021, zegt dat het initiatief van de burger moet komen en dat de gemeente die faciliteert. Wij willen met ons initiatief hierop inspelen en zien ons initiatief als proef op de som voor de Delftse voorbereiding op deze wet.

De Gemeente Delft is hier overigens, behalve bewaker van het algemeen belang óók eigenaar van een groot deel van het terrein. Dat maakt het complex vanwege de voor de hand liggende vermenging van civiel- en bestuursrechtelijke aspecten.

Delft is er klaar voor en de tijd is rijp voor onze aanpak: klimaatverandering eist maatregelen, de Spoorzône is gereed en alle parkeergarages voor de binnenstad zijn afgebouwd. De Gasthuisplaats kan met de juiste invulling een bijzondere bijdrage leveren aan een groene en duurzame stad, voor alle Delftenaren.

Op en direct grenzend aan de huidige parkeerplaats op de Gasthuisplaats zijn meerdere eigenaren van vastgoed die plannen hebben voor toekomstige ontwikkelingen. Ook zijn er partijen die in de binnenstad van Delft willen landen met een nieuw woonconcept.

Ons Initiatief
Wij zijn gedreven om te laten zien dat het lukt om in samenspraak met betrokken Delftenaren, eigenaren, bewoners en gebruikers sámen de stappen te zetten om tot een gedragen plan te komen dat recht doet aan deze unieke plek. In iedere fase van het ontwikkelingsproces willen we interactie met wisselende betrokkenen en met deskundigen organiseren. En we zijn en blijven transparant en laten alles zien. De projectwebsite www.gasthuisplaats.nl zal ons communicatiekanaal zijn.

Om te communiceren met belanghebbenden en met de Delftse bevolking hebben we mensen benaderd om een projectgroep te vormen. De projectgroep zorgt voor draagvlak en moet de planvorming inhoudelijk gewicht geven. Deze projectgroep bestaat uit allerlei betrokken mensen uit verschillende hoeken van de Delftse samenleving zoals leden van de klankbordgroep die in 2008 advies uitbracht over de invulling van de Gasthuisplaats en verder smaakmakers, sleutelfiguren, gebruikers, politiek geïnteresseerden, betrokken inwoners, ondernemers en deskundigen.

De eigenaren van onroerende zaken aan de Gasthuisplaats hebben hun eigen plannen en dienen in ons idee uiteraard een bijzondere positie en -zeggenschap binnen de projectgroep te hebben. Deze plangroep zal in een later stadium aangevuld worden met potentiële eigenaren van de te realiseren woningen.

Aan de gemeente Delft de oproep om een gemandateerde ambtelijke bijdrage aan de discussie in de plangroep te leveren. Bedoeld wordt een bijdrage vanuit de gemeente Delft in haar civielrechtelijke rol als eigenaresse van de huidige parkeerplaats. Daarnaast verzoeken we de gemeente Delft vanuit haar bestuursrechtelijke rol om ondersteuning op het gebied van het aanreiken van randvoorwaarden en harde plangegevens.

De stappen die we willen zetten zijn: (1) een verkenning van randvoorwaarden (2) uitbouw van de projectgroep gedurende het gehele proces (voorlopige lijst zie bijlage) die (3) stedenbouwkundige varianten zal toetsen waarmee (4) realisatie plaats kan vinden in particuliere sfeer. Op basis van Particulier Opdrachtgeverschap (PO) en Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) . Dit alles begeleid door de projectgroep en onder een overall coördinatie van ons team. In een bijlage (laatste versie op de website) wordt ingegaan op ieder van de aangegeven stappen.

Wie zijn wij
Als initiatiefnemers zijn wij een combinatie van twee ontwikkelaars (Sjoerd Tiemstra en Hans Bakker), een architect/stedenbouwer (Wytze Patijn) en een landschapsarchitect (Jos van de Lindeloof). De eerste twee van ons – verenigd in de Ontwikkelingscombinatie Tiemstra Atrium (“OTA”) zijn ervaren in het realiseren van binnenstedelijke projecten, de andere twee hebben een track record in stedenbouw/architectuur en het inrichten van groene ruimten in een binnenstedelijke context.

OTA heeft met partners Hans Bakker architect/ontwikkelaar en Sjoerd Tiemstra, civiel ingenieur/bouwondernemer ervaring in de realisatie van binnenstedelijke projecten inclusief overleg met de vele daarbij betrokkenen van dien. De Poppesteeg in Delft is, ondanks bouwcrisis, bezwaren en belemmeringen toch gerealiseerd zoals bedacht en is ons visitekaartje voor de stad. OTA heeft bij de Gasthuisplaats géén financiële positie, noch enige banden met aan de Gasthuisplaats gerelateerde partijen. Wij zijn gestart na een gesprek in december 2016 met enkele wethouders over de mogelijkheden van binnenstedelijke locaties in Delft. Wij hebben, onafhankelijk op eigen initiatief en met eigen middelen, dit initiatief opgestart om de Gasthuisplaats op een participatieve manier duurzaam en hoogwaardig in te richten. Wij zijn overtuigd dat “anders ontwikkelen” als enige oplossing werkt. Over het hoe en waarom van hun initiatief: “Wij oriënteren ons nu ruim een jaar op de Gasthuisplaats via vele gesprekken met mensen die zich met deze plek hebben verbonden. Daardoor begrijpen wij de randvoorwaarden en beperkingen voor een herontwikkeling van de Gasthuisplaats, waarvan het grootste deel eigendom is van de gemeente Delft. Met de aangrenzend aanwezige eigenaren en ondernemers hebben wij inventariserende besprekingen gevoerd om te weten welke wensen, kansen en bedreigingen daar spelen. De Gasthuisplaats in Delft verdient een plan dat recht doet aan het grote belang van deze plek voor de stad en waarbij veel belanghebbenden met soms tegenstrijdige belangen zich gelukkig moeten kunnen voelen. Een standaardaanpak gaat hier niet werken. Daarbij zal het project moeten voldoen aan de eisen van de 21e eeuw zoals: vrij van fossiele brandstoffen, gebruik makend van alternatieve technieken, klimaatbestendig en circulair. Daarbij gebruik makend van de mogelijkheden tot integratie van stromen van water, afval, materialen en energie. OTA heeft in haar zoektocht Jos van de Lindeloof en Wytze Patijn als medestanders gevonden om samen een stedenbouwkundige visie te bedenken voor de Gasthuisplaats. Misschien zijn wij wel kwartiermakers hiervoor!”

Wytze Patijn heeft als stadsbouwmeester een grote betrokkenheid gehad bij de historische binnenstad van Delft. Ook als architect/stedenbouwer heeft hij ervaring in historische binnensteden, o.a. in de planvorming rond de Aalmarkt in Leiden en een gevoelig bouwproject in de binnenstad van Enschede. Zijn eerste werk was in de Rotterdamse stadsvernieuwing, waar hij ervaring opdeed in de omgang met met belanghebbenden, omwonenden en gemeentelijke functionarissen. Hij beschouwt de Gasthuisplaats als een van de meest complexe en boeiende opgaven voor de komende tijd in deze unieke binnenstad. Het historisch belang is groot, gelet op de rijke geschiedenis van de plek. Het is een grote uitdaging om met een nieuw plan recht te doen aan dat historisch belang. Allereerst door een zorgvuldig stedenbouwkundig plan, dat recht doet aan de historische context en daar waar mogelijk ook inspiratie uit put. In de tweede plaats door rekening te houden met die gevoelige schaal van de omgeving en te zoeken naar goede aansluitingen en te zorgen voor een grote veelkleurigheid in het programma. Tenslotte moet het er sprake zijn van uitdagende en hoogwaardige architectuur, waarbij het heterogene karakter en variatie belangrijke eigenschappen moeten zijn. De architectuurstijl zou vooral eigentijds moeten zijn, om daarmee een nieuw laag aan de rijke geschiedenis van de Gasthuisplaats toe te voegen.

Jos van de Lindeloof is de drijvende kracht en inspirator achter zijn Delftse bureau voor tuin- en Landschapsarchitectuur. Veelal opererend in het stedelijke gebied is een ruime ervaring opgedaan in het ontwerpen van de openbare en semi/openbare ruimte. Door de samenwerking met architecten, stedenbouwkundigen, ecologen en aanverwant vakdisciplines voelt hij zich thuis in multidisciplinaire samenwerkingsverbanden. In stadsvernieuwingsprojecten en omvormingen van de groene buitenruimte zijn vele plannen tot stand gekomen in teamverband met bewoners, gebruikers en beheerders.

Zo is in de Haagse Binnenstad een voormalige unheimische, volledige verharde ruimte omgevormd tot een leefbare en koele binnentuin met een brede functie voor de stad en haar bewoners. Deze Nutstuin is voor het publiek opengesteld en draagt de idealen van de opdrachtgever (Fonds 1818) uit.

De Gasthuisplaats in Delft is die zin vergelijkbaar met het voornoemde project, dat het een qua uitstraling gelijkwaardige start situatie heeft. Met de potentie deze plek om te vormen tot een groene ruimte, waar men kan wonen en verblijven in dit nu nog stenige deel van de Delftse binnenstad. Het groen op deze locatie kan een bijdrage leveren aan een verbetering van het microklimaat van de stad.

Tenslotte
Gezamenlijk onderschrijven wij vieren de uitgangspunten om toegevoegde waarde te leveren voor de plek, met stad en stedenbouw als uitgangspunt. En waarde toe te voegen door het scheppen van humaniteit, tot uiting komend in gevel- en beeldkwaliteit, door bewegingsmogelijkheden toe te voegen voor gebruiker en bewoner en door de kwaliteit van het microklimaat te versterken. Als team hebben we alle kennis én ervaring in huis om een plan van deze omvang van initiatief tot en met fysieke oplevering in de rol van regisseurs uit te voeren: communicatie blijven onderhouden met omwonenden en de voortgang blijven bewaken en daarbij betrokken partijen constant scherp te houden om hun prestatie af te ronden: dat is ons vak.

Wij menen dat het proces van ontwikkeling van onderop voor de Gasthuisplaats kan rekenen op medewerking van velen. Wij hopen dat ons initiatief breed gesteund word, zowel door de politiek in Delft als door de betrokken gemeentelijke organisaties.

Delft, 15 januari 2018, w.g. Sjoerd Tiemstra, Hans Bakker, Wytze Patijn, Jos van de Lindeloof